Xitay hökümiti téxi yéqindila uyghur élide pasport resmiyetlirini asanlashturup, öymu-Öy kirip pasport tarqitiwatqanliqini xelqarada élan qilip uzun ötmeyla dairilerning pasportni yighiwélish heqqide bundaq jiddiy uqturush chiqirishi diqqet qozghidi. Uyghur paaliyetchiler uyghurlarning kishilik erkinlikining ilgirilep qamal astigha éliniwatqanliqini bildürdi.
Uyghur aptonom rayonluq partkomning yéngi sékrétari chén chüengo wezipige olturghandin buyan, arqa-Arqilap her sahege alaqidar yighinlarni chaqirip, uyghur élidiki bixeterlik tedbirlirini chingitish, intérnét-Uchur tor betlirige qaritilghan kontrolni kücheytish, xitay we az sanliq milletlerning birmu-Bir tughqan bolup, milletler ittipaqliqini shekillendürüshke oxshash bir qatar yol-Yoruqlarni otturigha chiqirip, ijra qilishqa bashlighan idi. Bir qanche kündin buyan ijtimaiy alaqe wasitiliride qumul, shixenze, manas we midung qatarliq sheher we nahiyilerdiki jamaet xewpsizlik organliri teripidin chiqirilghan uqturushlardin emdi nöwetning qaytidin pasport yighiwélishqa kelgenliki melum boldi.
Mesilen, qumulning dungxé rayonluq saqchixana, shixenze sheherlik saqchixana we midung sheherlik saqchixana tashqi ishlar ishxanisi teripidin chiqirilghan uqturushlarda pasporti barlarning pasportlirini 18-Öktebirgiche tapshurup bérishi, tapshurulmighan teqdirde pasport igilirige awarichilik bolidighanliqi eskertilgen. Shixenze sheherlik saqchixana teripidin chiqirilghan uqturushta bolsa tehdit tonida pasportini tapshurup bermigenlerning barliq aqiwetke özi ige bolidighanliqi yézilghan. Manas nahiyilik saqchi idarisi 10-Öktebir küni tarqatqan uqturushta 11-Öktebirdin bashlap pasport béjirishning toxtitilidighanliqi eskertilgen.
Uyghur aptonom rayonluq j x nazariti 2015-Yili awghustta mexsus uqturush tarqitip, uyghur aptonom rayonidiki ahalilerning pasport béjirish resmiyetlirining zor derijide addiylashturulghanliqini, bir parche iltimas jedwilini toldursila pasport alalaydighanliqini jakarlighan idi. Shundin kéyin xitay metbuatliri uyghurche, xitayche we inglizche xewerliri arqiliq uyghur élide yézilardimu keng türde pasport élishqa tizimlawatqanliqini, qisqighine 4 ay ichide 300 minggha yéqin kishige pasport tarqatqanliqini keng türde teshwiq qilghan. Biraq, dunya uyghur qurultiyi bash katipi dolqun eysa ependi bügün radiomizgha qilghan sözide, ötken yili chiqqan pasport béjirishni addiylashturush uqturushlirining meqsetlik halda ep bérilghan bolushi mumkinlikini éytti.
Biz bu pasport yighiwélishning qachanghiche dawam qilidighanliqi, néme üchün yighiwélinidighanliqini bilip béqish üchün yuqirida tilgha élinghan jaylardiki j x idarisining ishxanilirigha téléfon qilghan bolsaqmu, téléfonimizgha jawab béridighan adem chiqmidi.
Dairiler ötken yili pasport béjirish resmiyetlirini addiylashturghanda yene «dölet bixeterlikige tehdit» dep qarilidighan we pasport béjirip bérilmeydighan 7 xil türdiki kishilernimu élan qilghan. Radiomiz igiligen uchurlardimu pasport élishqa heqiqiy éhtiyaji bolghan kishilerning yenila her xil bahaniler bilen pasportsiz qéliwatqanliqi melum bolghan idi. Buning eng yéqinqi örniki bolsa bortalaliq rabiyxan anidur. Amérika uyghur birleshmisining reisi élshat hesen ependi bolsa pasport yighiwélish qararini«ilgiriki niqabliq bésim siyasitining eksiche uning ochuq-Ashkara halda ijra qilinidighanliqining ipadisi», dédi.
Yuqiridiki shixenze sheherlik jamaet xewpsizlik idarisi teripidin chiqirilghan pasport tapshurush heqqidiki uqturushta pasportini tapshurmighanlarning hemme aqiwetke özi ige bolidighanliqi eskertilish bilen birge, bundin kéyin pasportqa iltimas qilmaqchi bolghanlarning nopusi turushluq jaylardiki saqchixanilargha bérip, d n a uchurlirini, chégradin kirip-Chiqish dairilirining jedwilini, ahaliler komitétining tamgha basqan qeghizini, xizmet orni barlarning xizmet ornining tamghisini yaki bolmisa xelq ishliri idarisining tamghisini basturup kélishini telep qilghan. Yuqiridikiler xitay dairilirining pasport élishqa qoyghan ölchimining ilgirikidinmu murekkepliship ketkenlikini körsitip bermekte. Bu yil iyunda, ili oblastliq partkomining organ géziti bolghan «ili géziti» de élan qilinghan bir xewerde, 1-Iyundin bashlap, ili oblastida pasportqa iltimas qilghanlardin «shu kishining d n a ni éniqlaydighan qan ewrishkisini élish, barmaq izini we awaz xatirisini élish» qatarliq üch ölchemlik kimlik xatirisi tüzümi yolgha qoyulidighanliqi élan qilinghandin kéyin, bu xewer xelqara metbuatlarningmu diqqitini qozghighan idi.
Ilshat hesen ependi, uyghur élide künsayin kücheytiliwatqan qamal siyasitining uyghurlarni qattiq narazi qilish bilen birge, yene ularning oxshimighan usullar arqiliq chetellerge qéchishini keltürüp chiqiridighanliqini bildürdi.
Dolqun eysa ependi bolsa xelqara jamaetni bu mesilige diqqet qilip, uninggha qarshi heqiqiy türde bir tedbir élishi kéreklikini eskertti.
Xitay dölet reisi shi jinping uyghur aptonom rayoni heqqidiki «seperwer qilish» yighinida, rayondiki barliq xizmetlerning menggülük eminliktin ibaret bash nishanni chöridep élip bérilishi kéreklikini qattiq tekitligen idi. Shunga közetküchiler bu pasport yighiwélishnimu chén chüengo chiqqandin kéyin toxtimay tilgha éliniwatqan bu bash nishanning bir qismi bolushi mumkinlikini mölcherlimekte.
جاۋاب يېزىش